Sapiens: Filary cywilizacji | Y. N. Harari, D. Vandermeulen, D. Casanave

Sapiens: Filary cywilizacji | Y. N. Harari, D. Vandermeulen, D. Casanave

Sapiens. Opowieść graficzna. Filary cywilizacji. Tom 2

W komiksie Sapiens: Filary Cywilizacji otrzymujemy dalszą część historii o tym, jak człowiek uczynił ziemię poddaną sobie i wylądował w tym miejscu, w którym teraz się znajdujemy.

Część pierwsza, czyli Narodziny ludzkości opisuje okres od powstania pierwszych ludzkich ras, aż po ostateczną dominację Homo Sapiens. W części drugiej, Harari, Vandermeulen i Casanave zaczynają od momentu rewolucji agrarnej około dwunastu tysięcy lat temu (! – to około 600 pokoleń, zakładając, że nowe pokolenie rodzi się co 20 lat).

Neolityczna rewolucja agrarna była bardzo ważnym momentem w dziejach ludzkości. Umożliwiła zmianę stylu życia z wędrownego na osiadły oraz znaczne zwiększenie dzietności. Osady zaczęły się rozwijać w szybkim tempie i rozbudowywać.

Pułapka

Jednak z dzisiejszej perspektywy widać, że to była pułapka. Harari przekonuje, że ludzie żyli za krótko, żeby przewidzieć długofalowe konsekwencje udomowienia roślin i niektórych gatunków zwierząt. A te, jak to teraz widać dokładnie, choć umożliwiły zwiększenie grup ludzkich, to na dłuższą metę uzależniły ich od konieczności osiągania dużych i regularnych zbiorów.

Ludziom zostało coraz mniej miejsca na nieprzewidywalne problemy jak susze, czy choroby żniw, które powodowały głód. Stali się niewolnikami pracy na roli i hodowli. Mogli mieć więcej dzieci, ale musieli tez produkować więcej pożywienia, więc musieli mieć jeszcze więcej dzieci do pomocy. Dzieci były słabsze, częściej umierały, dorośli zresztą także, m.in. przez okresy głodu, epidemie i wirusy odzwierzęce… Nasi przodkowie wpadli w błędne koło.

Ważne wyobrażenia

W Sapiens: Filary cywilizacji pogłębiamy także wiedzę o tym, jak ważne były opowieści (rzeczywistość wyobrażona) dla budowania stabilnego społeczeństwa osadniczego. Autorzy wiele miejsca poświęcają na wyjaśnienie, co to jest porządek wyobrażony i dlaczego należą do niego takie idee jak wiara religijna, system gospodarczy, czy pieniądze. Gdyby ludzie przestali wierzyć w wartość pieniądza, to system ekonomiczny by się załamał.

Dowiadujemy się też, że wprawdzie wielkie sieci międzyludzkiej współpracy były możliwe, ale nie były dobrowolne. Zwykle opierały się na ucisku i wyzysku. 

Sapiens. Opowieść graficzna. Filary cywilizacji. Tom 2

Idea własności

Harari tłumaczy także skąd wzięła się idea posiadania czegoś na własność. Używa porównania do zwierząt żyjących na wolności: czy lew posiada antylopę, którą zjada? Nie. Ale ludzie wkładali w hodowlę tyle wysiłku, że mieli poczucie posiadania wyhodowanych zwierząt i plonów. A im bardziej człowiek się w tym utwierdzał, tym więcej chciał posiadać. Dlatego później poczucie własności przełożyło się to także na ludzi: kobiety, dzieci i niewolników. 

Autorzy poruszają też kwestię równości. Wyjaśniają, że ludzie wcale nie są równi, bo wyewoluowali w różny sposób i rodzą się z różnymi (i zmiennymi) cechami, chociaż prawa powinni mieć równe. 

Możliwe jest naturalne

W komiksie Sapiens: Filary Cywilizacji autorzy odpowiadają na pytania, dlaczego pewne rzeczy w naszym świecie wyglądają tak, a nie inaczej. Okazuje się, że wszelkie radości i niesprawiedliwości wynikają z natury. Autorzy przekonują, że wszystko, co jest możliwe, jest naturalne. Natomiast natura nie ma żadnej moralności, nie można jej w ogóle rozpatrywać w tym kontekście.

Ta wiedza daje poczucie lepszego zrozumienia świata, jakiejś łatwiejszej akceptacji całego zła, które się dookoła widzi i doświadcza. Po przeczytaniu tych komiksów człowiek, czy chce czy nie chce, zaczyna na ludzkość i teraźniejszość patrzeć bardziej globalnie, z innej perspektywy. 

Sapiens. Opowieść graficzna. Filary cywilizacji. Tom 2

Świetne porównania

Im więcej książek czytam, tym bardziej doceniam umiejętność używania trafnych i plastycznych porównań. Harari, Vandermeulen i Casanave wyciskają z formy komiksu wszystkie soki. Odnoszą się do takich dzieł klasyki jak Faust czy Proces Kafki. Dzięki temu wnioski o wiele łatwiej wpadają do głowy. 

Po komiksie zostały mi rozkminy. Mam nieodparte poczucie, że tak samo jak nie podejrzewaliśmy pułapki z rewolucją agrarną, tak samo nie wiemy, co się może wydarzyć z rewolucją technologiczną, i że to też może się okazać pułapka. Ocenią nas przyszłe pokolenia.

Tymczasem nie mogę się doczekać kolejnej części tej niezwykłej serii. Ciekawa jestem, czego jeszcze się dowiem i zrozumiem. Niesamowite jest to, jak wiedza o świecie uspokaja. Zaczyna się lepiej rozumieć, że w pewien sposób wszystko jest dziełem przypadku i właściwie na niewiele rzeczy mamy wpływ. 


Książkę dostarczył
Serwis sofario.com


Zobacz także: Sapiens: Narodziny ludzkości, t. 1 | Komiksowe wprowadzenie do statystyki


Tytuł recenzji: Pułapka rozwoju
Subiektywna ocena: 9/10
Tytuł: Sapiens. Opowieść graficzna. Filary cywilizacji. Tom 2
Tytuł oryginału: Sapiens: A Graphic History, Volume 2: The Pillars of Civilization
Autorzy: Yuval Noah Harari, David Vandermeulen, Daniel Casanave (ilustracje)
Kolory: Claire Champion
Tłumaczenie: Michał Romanek
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2021
ISBN: 9788308074510
Liczba stron: 256