Chamstwo | K. Pobłocki

Chamstwo | K. Pobłocki

Chamstwo

Niech tytuł cię nie zwiedzie. Chamstwo to nie jest książka o chamskich ludziach, w dzisiejszym znaczeniu tego słowa. Chamstwo to książka historyczno – antropologiczna napisana z punktu widzenia chłopstwa w dawnej Polsce.

Pobłocki próbuje przybliżyć faktyczny wygląd życia klas niższych w nowożytnej Polsce, ale tak naprawdę przybliżyć. Autor rozbija monolit klasy niższej na mniejsze kawałki i pokazuje, że to, co w Polsce sprzed kilkuset lat zwykliśmy zbiorczo nazywać chłopstwem, albo klasą niższą, składało się tak naprawdę z bardzo wielu różnych rodzajów i odcieni, o różnych możliwościach i poziomie życia.

Obala mity

Pobłocki opiera się o cytaty ze źródeł i szeroką bibliografię. Bardzo rzetelnie podchodzi do osiągnięcia swojego celu. Chce obalić mity pokutujące o życiu większości mieszkańców ziem, nazywanych Polszczą.

A mitów mamy dużo. Na przykład przekonanie o “złotej” polsce szlacheckiej, czy spokojnej i wesołej wsi. Utarło się myślenie, że dawna Polska była bardziej demokratyczna i wolna w porównaniu do innych państw z tego okresu. Zwykło się także powtarzać, że u nas było dużo szlachty, albo, że Polska była spichlerzem Europy. Jest także mit o rewolucji przemysłowej w XVII wieku, która de facto była rewolucją pracowitości – ludzi przemocą zmuszano do cięższej pracy. 

(A to mi przypomina o tym, że Kisch w Chinach bez maski pisał o maszynach produkcyjnych małych rozmiarów, produkowanych dla dzieci, które zobaczył w Chinach. Gdy o to zapytał okazało się, że były sprowadzane z Wielkiej Brytanii).

Pobłocki pisze, że te powszechne wyobrażenia nie są zgodne z prawdą. Wyjaśnia również kiedy powstały i dlaczego.

Odcienie

Jak pisałam wcześniej, Pobłocki rozbiera masę zwana plebsem na mniejsze kawałki. Dzięki temu zaczynamy zauważać w niej szczegóły. Nie tylko ten najprostszy podział na panów i podrzędną resztę, ale na wiele podklas. 

Oraz, co może nawet ważniejsze, autor tłumaczy właściwe znaczenie sformułowania „być panem”. Bo w pewnych sytuacjach „panem” mógł być też i biedny chłop, pod warunkiem, że znalazł słabszych od siebie. Na przykład kobiety, dzieci, czy zwierzęta…. 

Dużo jest w Chamstwie o przemocy fizycznej, o wolności, o buntach przeciwko władzy. Pobłocki dotyka chyba wszystkich aspektów życia chłopstwa (oraz biednej szlachty, która żyła w nędzy), łącznie z elementami mentalności oraz szczątkowej kultury. 

Dlaczego chamstwo?

Książka Pobłockiego to wielopoziomowa analiza Polski dawnej, łącznie z analizą lingwistyczną niektórych wyrazów, takich jak służba, niewola, porządek, czy właśnie chamstwo. 

Nie wiedziałam, że niektórzy próbują rasizm wywodzić z biblii! Karą za niemoralną postawę Chama (śmiał się ze swojego pijanego ojca) miała być właśnie ciemna skóra. A chamstwo pochodzi od jego imienia, ponieważ Cham został wyklęty z rodziny Noego. W ten sposób usprawiedliwiano “wyklęcie” ludzi ze społeczeństwa i pozbawienie ich wolności.

Chamstwo

Nawiasem mówiąc, wedle autora opowieść o Chamie można znaleźć również poza kulturą chrześcijańską – także w hebrajskiej i islamskiej.

Nie wiedziałam…

Ta książka to kompleksowe podejście do tematu. Na szczęście jest napisana przystępnym językiem, który nie ma nic wspólnego z nudnymi monografiami historycznymi. Ułatwia to przyswojenie wiedzy, a jest jej dużo i często zaskakuje!

Super ciekawy jest rozdział o wódce i alkoholizacji włościan. Nie zdawałam sobie sprawy, że rozpijanie chłopstwa aż tak bardzo opłacało się feudałom. Mnóstwo jest w Chamstwie podobnych ciekawostek. To książka upchana wiedzą, o Polsce lat ok 1500-1800, o tym, jak wyglądała wtedy budowa społeczeństwa (w porównaniu do innych krajów europejskich). Niewątpliwie wiele wyjaśnia i tłumaczy.

Tytuł recenzji: Skąd się wywodzimy?
Subiektywna ocena: 9/10
Tytuł: Chamstwo
Autor: Kacper Pobłocki
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 2021
ISBN: 9788381912198
Liczba stron: 384