Zawód: szpieg | P. Reszka, M. Majewski

Zawód: szpieg | P. Reszka, M. Majewski

Zawód: szpieg. Rozmowy z Aleksandrem Makowskim

Jak sam tytuł wskazuje, ta książka to wywiad-rzeka z człowiekiem, który przez wiele lat pracował w polskim wywiadzie. Zanim jednak o samym Makowskim i treści książki, trochę o tym, czym ta książka nie jest.

Jeśli spodziewacie się historii w stylu Bonda: szybkich samochodów, pościgów, strzelanin, pięknych kobiet, super broni, zegarków i innych gadżetów, to tu tego nie znajdziecie. Kobiet nie ma właściwie wcale, zegarki są, ale kradzione, szybkie samochody to były polonezy i maluchy z podrasowanymi silnikami, no i może kilka razy występują też inne auta. Gadżetów, podobnie jak kobiet… nie ma. Strzelanin też nie ma. Broni trochę jest, ale tylko sprzedawanej. Warto tu zaznaczyć, że Makowski nie był agentem wywiadu, był pracownikiem wywiadu.

Co w takim razie tu jest? Historia i prawdziwy obraz szpiegostwa w Polsce od lat 50, czyli PRL, przez jego upadek w latach 90, aż do 2001 roku i ataku na World Trade Center. Znajdziecie tu dużo nazwisk i wydarzeń historycznych; takich, które interesowały Makowskiego jako szpiega, ale i takich, które tylko opiniuje, bądź przypadkiem się o nich dowiedział.

Kim jest szpieg?

O Aleksandrze Makowskim głośno zrobiło się przy okazji afery z WSI. Jego dane ujawniono w raporcie Macierewicza. Stało się tak ze szkodą dla Makowskiego, ale także dla Polskiego wywiadu, ponieważ niezależnie od rodzaju powierzonych mu zadań, które w istocie były dość kontrowersyjne, to profesjonalista z dużym doświadczeniem, którego wywiad mógł wykorzystać również po upadku komunizmu. Przez to ujawnienie, a może dzięki niemu powstała ta książka. W innym przypadku nie byłoby to możliwe.

Więcej informacji o tej aferze można znaleźć w internecie, choć zalecam ostrożność przy ich czytaniu, ponieważ wiele z nich jest tendencyjnych.

Sam Makowski to bardzo niejednoznaczna postać. Z książki wyłania się człowiek racjonalny, bardzo inteligentny, lojalny i dość skromny. Profesjonalista w każdym calu. Zdecydowanie da się polubić, a już na pewno wzbudza szacunek. Największe wrażenie zrobił na mnie, kiedy w pamięci przeliczał szybko wartość skradzionego złota, biorąc pod uwagę jego ceny w tamtych czasach. Zdecydowanie sprawności umysłowej można pozazdrościć.

W czasach PRL pracował m.in. w wywiadzie, czyli zajmował się pozyskiwaniem informacji. Konkretnie szpiegował opozycję, którą wtedy była Solidarność, a więc pracował dla komunistów. Rozpracowywał źródła ich finansowania i miał w tym całkiem niezłe rezultaty. W 1989 z racji na zadania, którymi się zajmował, jego kariera się właściwie skończyła. Tylko trzech pracowników wywiadu spotkał ostracyzm. Makowski był jednym z nich. Później pracował w różnych miejscach, jednak wywiad zawsze był gdzieś niedaleko. Niestety wraz z raportem WSI, w którym zostały ujawnione jego dane, to się skończyło. Wygrał nawet sprawę sądową o zniesławienie i wyrządzoną krzywdę, ale cofnąć się tego już nie da.

Zawód: szpieg. Rozmowy z Aleksandrem Makowskim

Dlaczego zajmował się czymś, co dzisiaj wydaje się być moralnie złe? Zapytany przez prowadzących wywiad Makowski wyjaśnia wszystkie te kwestie. Pisze, że zadanie to zadanie, a okoliczności były takie, a nie inne. Nie ma co odbierać tego personalnie. Mnie takie wyjaśnienie przekonuje, trudno zresztą oceniać i potępiać jednoznacznie kogokolwiek, jeśli nie żyło się w tamtych realiach.

Skoro już wspomniałam o dwóch panach, którzy zadawali Makowskiemu pytania, to także widać, że temat ich interesuje i są specjalistami w tym temacie. Często uzupełniają informacje, które podaje szpieg oraz niezwykle wnikliwie dopytują o szczegóły lub opinie. Powstał dzięki temu dokładny obraz wywiadu w PRL oraz zmian, jakie zaszły po jego upadku.

Jak wyglądało życie szpiega?

Dla kogoś, kto chce dowiedzieć się, jak szpiegostwo w polskich warunkach wyglądało naprawdę, ta książka będzie doskonała. Makowski opowiada tutaj o szkoleniu, pierwszych zadaniach młodego szpiega, o tym jakie kwalifikacje trzeba było (i pewnie nadal trzeba) spełniać, jakie miał doświadczenie, gdzie i jak je zdobywał oraz co dzięki temu osiągnął.

Wiele tematów Makowski porusza w tej książce, m.in. skąd wzięli się głośni w mediach talibowie w Klewkach. Sugeruje też swoje wyjaśnienie sprawy Popiełuszki. Wg niego, to był czysty przypadek, że służby go zamordowały. Wzięli go na spytki i zapomnieli się w przesłuchaniu, emocje wzięły górę do tego brak doświadczenia w stosowaniu przemocy i nieszczęście gotowe. Wg Makowskiego, to nie powinno się wydarzyć; było wielką tragedią, która spowodowała dużą szkodę dla służb.

Prawdziwa historia, czy luźne wspomnienia?

Makowski zwykle na pytania odpowiada dość szeroko, chyba że tematy są nadal tajne, lub te odpowiedzi mogłyby komuś zaszkodzić. Nie wiem, czy odpowiedzi w stylu “nie pamiętam”, to dobre wymówki, ale zupełnie nie mam za złe. Treść i tak jest wystarczająco interesująca.

Zawód: szpieg to raczej nie jest książka dla kogoś, kogo nie interesuje historia. Żeby nadążać za rozmową, trzeba się przynajmniej podstawowo orientować w tym, co się działo w Polsce i na świecie przez ostatnie 70 lat. Wspomnienia Makowskiego główny nacisk kładą na informacje, anegdoty i ciekawostki są tylko dodatkiem. Jednak jeśli kogoś interesuje, jak faktycznie było, to ta książka będzie świetna.

Przyznaję, że ja tę książkę przeczytałam trochę bezkrytycznie i wzięłam „w całości”; ani tematu, ani historii nie odbieram personalnie. Natomiast warto być czujnym przy tej lekturze. Zresztą przy każdej książce ze wspomnieniami należy być ostrożnym, bo nigdy nie wiadomo, czy pamięć nie spłatała figli, lub czy wspomnienia nie są podkręcone lub wykreowane w jakimś konkretnym celu.

Niektóre momenty oczywiście zwróciły moją uwagę, np. dość enigmatyczne opisanie tematu negatywnej weryfikacji. Bo w końcu dlaczego go tak potraktowano? Musiał mieć jakichś zażartych i osobistych wrogów. Tak czy inaczej uważam, że książka jest dobra. Prawda jest o wiele bardziej interesująca, choć może nieco mniej efektowna, niż w filmach o szpiegach. 🙂


Subiektywna ocena: 7/10
Tytuł: Zawód: szpieg. Rozmowy z Aleksandrem Makowskim
Autorzy: Paweł Reszka, Michał Majewski
Wydawnictwo: Czarna Owca
Data wydania: 2014
ISBN: 9788375548129
Liczba stron:  328

#szynka

 

2 komentarze

  1. Piotr pisze:

    Zapowiada się bardzo interesująco. Lubię taką tematykę 🙂

  2. Piotr pisze:

    Zapowiada się bardzo interesująco. Lubię taką tematykę 🙂

Możliwość komentowania została wyłączona.